ARK 25 jaar: De Beuningse Uiterwaarden
Dit jaar bestaat ARK Rewilding Nederland 25 jaar. We zijn niet zo van het terugkijken, we kijken liever vooruit! Maar voor ons 25-jarig bestaan kijken we terug op ons werk in een serie van 25 blogs met hoogte- en dieptepunten van ons werk.
Het eerste voorbeeldgebied dat ARK ontwikkelde was op de Ewijkse Plaat in de Beuningse Uiterwaarden. Vijfentwintig jaar natuurontwikkeling bij Beuningen én de eerste veldlessen staan in dit tweede blog centraal.
ARK’s eerste voorbeeldgebied voor natuurontwikkeling langs de rivieren was de Ewijkse Plaat. Op de maagdelijke zandplaat bij Ewijk aan de Waal, kregen we de kans om riviernatuur in volle glorie te herstellen. De natuur kreeg de ruimte, kuddes wilde paarden en runderen werden losgelaten en de eerste basisscholieren werden ondergedompeld in een natuurbeleving.
Terugblik
Eeuwen geleden was de Ewijkse Plaat een bewegend eiland in de Waal. Vanaf de brug bij Ewijk is dit eiland nog altijd goed te herkennen. Aan de ene kant van de plaat stroomt de Waal en aan de andere kant ligt een Oude Waalstrang. Tijdens hoogwater gaat de rivier hier nog altijd flink tekeer; de Waal zet dikke pakketten vers zand af op de plaat. Om te zorgen dat hij niet te hoog zou worden, groef Rijkswaterstaat de plaat regelmatig af. Voor het laatst in 1989. Toen was de Ewijkse Plaat een kale zandplaat. Voor ARK was dit een mooie aanleiding om te laten zien hoe de natuur zich zou ontwikkelen als ze de ruimte zou krijgen. De eigenaar, Domeinen, wilde meewerken en ook pachter Boer Daniël sloot zich aan. En zo konden in 1990 de eerste runderen en konikpaarden worden losgelaten op de plaat.
Weelde langs de Waal
Langzaam groeide het gebied en werden nieuwe delen van de Beuningse uiterwaarden toegevoegd. Staatsbosbeheer, Electrabel en talloze particulieren werkten mee en hun eigendommen werden aaneengeregen tot een langgerekt natuurgebied tussen Weurt en Ewijk: de Beuningse Uiterwaarden. De natuurontwikkeling was er spectaculair. Vooral de hoog dynamische Ewijkse Plaat zorgde jaarlijks voor verassingen. Plant- en diersoorten kwamen en vertrokken, maar uiteindelijk bleek uit onderzoek van Rijn in Beeld dat de balans zeer positief doorslaat. De vele recreanten die nu door de uiterwaarden van Weurt naar Ewijk struinen, zien uitgestrekte bloemenvlaktes met bijzondere soorten als wilde marjolein, wilde kervel en brede ereprijs. Van die laatste groeiden in 1998 nog slechts twee exemplaren, inmiddels zijn het honderden pollen geworden die de oeverwallen in het voorjaar blauw kleuren. De dynamiek van de Waal en de grote kuddes rondtrekkende grazers staan aan de wieg van dit natuur- én publiekssucces.
De rivierdynamiek zorgde ook voor een nieuwe uitdaging. Tijdens verschillende hoogwaters werd opnieuw een grote hoeveelheid zand afgezet op de Ewijkse Plaat. Zoveel dat de doorstroming van voldoende water tijdens hoogwater niet meer aan de veiligheidsnormen van de overheid voldeed. In plaats van - zoals vroeger - klakkeloos de hele plaat af te graven, werd hier voor het eerst het concept van cyclische verjonging toegepast. Kleinere geulen zijn door de plaat gegraven en zorgen voor voldoende afvoer van water.
Natuureducatie
Sinds 1993 betrekken we de jeugd bij de nieuwe natuur langs de Waal bij Beuningen. De veldlessen, die ARK tot op de dag van vandaag als beproefd middel realiseert, begonnen hier. Kinderen zijn de beste ambassadeurs die een gebied kan hebben; zij leven in het landschap en de maatschappij van de toekomst. Enthousiasme voor natuur ontstaat door de natuur aan den lijve ter ervaren: struinen, spelen, ontdekken en leren in en van de ruige natuur. De educatiemedewerkers van ARK namen inmiddels meer dan 100.000 kinderen en meer dan 20.000 volwassenen mee voor een bijzonder avontuur in de natuur. Onze strategie daarbij is om anderen op te leiden en het werk van ons over te nemen. Om zelf weer op een nieuwe plek voort te gaan. Met dank aan vele IVN-groepen, Dijkmagazijnen, NME-centra en andere vrijwilligersverbanden, is dit een succesvolle strategie gebleken.
Dwaalfilm.eu: Veldles Beuningen
De toekomst
Rivierenwerk is nooit af. Anno 2014 werkt ARK samen met vele partners aan het realiseren van de visie ‘Weelde in de Beuningse Uiterwaarden’. De Waaluiterwaarden aan de oostkant van Nijmegen worden enorm goed bezocht; in de uiterwaarden bij Beuningen liggen de aantallen lager. ARK werkt er samen met partners aan dat steeds meer mensen de vrij toegankelijke natuur te vinden. Een nieuwe wandel- en fietskaart, de reeds gerealiseerde veerverbinding met de overzijde en nieuwe wandel- en struinpaden gaan daar aan bijdragen. Met als droombeeld dat recreanten straks van de Duits grens naar Beuningen en verder kunnen trekken; door eindeloze, ruige natuurgebieden die bovendien ook nog eens bijdragen aan de veiligheid van honderdduizenden bewoners.
Partners
Ons werk in de Beuningse Uiterwaarden was niet mogelijk geweest zonder al onze partners: Staatsbosbeheer, FREE Nature, Dijkmagazijn, Bureau Stroming, Gemeente Beuningen, Nationale Postcode Loterij, Electrabel, familie Burgers, Rijkswaterstaat, Domeinen, Wereld Natuur Fonds, Vrijwillig Landschapsbeheer Beuningen en vele anderen.