25 jaar ARK: Tijdelijke Natuur
Verspreid over Nederland liggen tienduizenden hectares grond met een nieuwe bestemming. Er komen woningen, bedrijven of wegen. Soms zie je daar niet van, maar andere keren liggen er al honderden hectares opgespoten zand. In afwachting van de definitieve inrichting liggen deze gebieden er jarenlang desolaat bij. Terreinegenaren houden ze vaak actief ‘beschermde soorten-vrij’ om bij aanvang van hun project niet geconfronteerd te worden met extra procedures, voorschriften en vertragingen. Hierdoor krijgen allerlei planten en dieren niet de mogelijkheid om tijdelijk te profiteren van braakliggende terreinen. Dit is een onbedoeld negatief effect van de Fora- en faunawet. Ook voor omwonenden is dit een gemiste kans. Braakliggende terreinen zijn heerlijk om te verkennen en om er te genieten van de soms spectaculaire rijkdom aan planten en dieren.
Wild idee werd beleid
ARK heeft in 2006 samen met Stroming en in opdracht van het InnovatieNetwerk en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het concept Tijdelijke Natuur ontwikkeld om terreineigenaren tegemoet te komen en tegelijkertijd de natuur de ruimte te geven. Dit concept is uitgewerkt en vastgelegd in de Beleidslijn Tijdelijke Natuur. Kern van het nieuwe beleid is dat een terreineigenaar al toestemming krijgt beschermde soorten en planten te verwijderen, nog voordat deze zich hebben gevestigd. Alleen met zo’n toestemming vooraf heeft een terreineigenaar immers de zekerheid geen ‘gedoe’ te krijgen als beschermde soorten zich vestigen op zijn terrein. Inmiddels zijn er al een tiental voorbeelden van Tijdelijke Natuur en heeft het concept ook juridisch stand weten te houden. In een proefproces heeft de rechtbank van Amsterdam positief geoordeeld over Tijdelijke Natuur en zijn alle bezwaren ongegrond verklaard.
Winnaars
Tijdelijke natuur is natuur van opgespoten terreinen en vergraven landbouwgrond. De natuur kan hier een verse start maken en honderden pioniersoorten grijpen die kans aan. Juist die pioniersoorten staan onder druk. Van origine zijn ze gebonden aan dynamische natuur: meanderende rivieren, delta’s of kustlandschappen. Juist deze soorten staan steeds meer onder druk. Vanwege onze veiligheid kunnen we onze grote rivieren niet meer vrij laten meanderen en mag de zee niet meer door de duinen breken. We zijn ook steeds beter in staat om dit te voorkomen. De soorten die bij deze dynamische natuur horen trekken echter aan het kortste eind en nemen af. Tijdelijke natuur biedt ze echter nieuwe kansen. Kansen die ze gemakkelijk grijpen. Pioniersoorten hebben immers enkele bijzondere eigenschappen gemeen: ze kunnen zich goed verspreiden en hebben vaak relatief veel nakomelingen. Dat moet ook, want nieuwe dynamische plekken zijn niet jaarlijks op dezelfde plek te vinden. Soms zijn ze er zelfs niet of veel verder weg. Tal van planten en dieren hebben zich hier op aangepast en kunnen nu deze aanpassingen gebruiken om Tijdelijke Natuur te bereiken. Oeverzwaluwen, rugstreeppadden, vlinders, duinplanten, orchideeën en vele andere soorten hebben al weten te profiteren van de voorbeeldgebieden voor Tijdelijke Natuur in de havens van Rotterdam en Amsterdam, bij Steenwijk en tal van andere plekken.
De toekomst
ARK is trots op haar bijdrage aan Tijdelijke Natuur op toekomstige bouwterreinen. Het is nu aan anderen om dit idee op te pakken en in te zetten. Daarvan zijn al mooie voorbeelden gerealiseerd: door Rijkswaterstaat en de Gemeente Nijmegen op het voormalige steenfabrieksterrein bij Elst en in het toekomstig bedrijventerrein De Grift. Op verzoek helpt ARK graag mee om in specifieke gevallen Tijdelijke Natuur van de grond te krijgen. Immers: hoe meer Tijdelijke Natuur, hoe beter voor de pioniersoorten die hier van profiteren.
