25 jaar ARK
Het moet vanzelf gaan. Als de omstandigheden maar goed zijn, dan veert de natuur direct op. Maar soms kun je wel hopen dat het zo natuurlijk gaat, maar is hoop alleen niet voldoende. Zo is het eigenlijk ook bij de steur in Nederland. Deze oeroude vissoort die duizenden jaren lang in Nederlandse wateren leefde en maar liefst 3,5 meter lang kan worden, komt niet vanzelf terug. ARK werkt daarom sinds 2010 aan de terugkeer van de steur. Niet alleen van belang voor de steur. De steur staat namelijk symbool voor vele trekvissen zoals zalm, zeeforel en paling die voor hun leven en voortplanting zowel op de zee als de rivieren verblijven. Voor al deze vissen geldt dat ze een natuurlijke rivierdelta met zoet-zout overgangen, getijdenverschillen en een open verbinding naar zee nodig hebben.
Door stuwen, sluizen, overbevissing en vervuiling werd de Europese steur, ook wel Atlantische steur genoemd, steeds zeldzamer en stierf hij uiteindelijk in Nederland uit. Halverwege de jaren 50 van de vorige eeuw werd de laatste steur gevangen. Gelukkig zijn de omstandigheden nu veel beter. Het water van de rivieren is weer schoon, de steur is beschermd en er wordt minder intensief gevist op de rivieren. Met minder vervuiling, meer vispassages en volop voedsel voor jonge steuren, zou je verwachten dat de steur vanzelf weer in Nederland moet kunnen terugkeren. Maar niets is minder waar. Tot voor kort kwam de Europese steur nog maar op één plek in Europa voor: in de monding van de Gironde rivier, bij Bordeaux in Frankrijk. De Europese steur is dan ook nog zeldzamer dan de reuzenpanda.
Daarom vatte ARK, samen met het Wereld Natuur Fonds en Sportvisserij Nederland, het plan op om deze soort te helpen. Onder de naam “Steuren in Nederland” wordt sinds 2010 gewerkt aan de terugkeer van deze oervis in de Nederlandse wateren. In 2012 werden 47 jonge steuren uitgezet in de Waal bij Nijmegen en de Nieuwe Maas bij Rotterdam. Een bijzondere gebeurtenis want met de vrijlating van de eerste steuren door prinses Laurentien en enkele Rotterdamse scholieren, keerde de Europese steur terug in Nederland. De bedoeling is dat deze trekvissen uiteindelijk zelf een gezonde steurenpopulatie gaan vormen. Maar voordat het zo ver is, moeten er eerst nog veel steuren door de Rijn.
Dwaalfilm.eu: De steur keert terug in een gezonde Waal
De eerste vrijgelaten steuren werden voorzien van een zender die het mogelijk maakt hen te volgen. De resultaten van dit zenderonderzoek geven inzicht in het gedrag van de steur in het Rijnsysteem. Zo weten we bijvoorbeeld dat de uitgezette vissen moeiteloos de uitgang naar zee wisten te vinden. De uitzetting van deze pioniervissen was mogelijk door advies en medewerking van buitenlandse partners in Frankrijk en Duitsland. De eerste steuren kwamen bijvoorbeeld uit de kweekbassins van de Franse onderzoeksinstelling Irstea. Vanaf het begin heeft Steuren in Nederland dan ook de Europese samenwerking opgezocht. Vanuit een internationaal perspectief gezien is de Rijn een heel belangrijke en logische stap om te werken aan het herstel van de Europese steurenpopulatie. Ten zuiden wordt gewerkt in de Gironde (Frankrijk) en in het noorden aan de Elbe (Duitsland). De Rijn levert precies in het midden versterking voor de opbouw van een nieuwe vitale steurenpopulatie in Europa.
Naast onderzoek en het werk aan gezonde rivieren, delta en Noordzee, is de afgelopen jaren hard gewerkt om de kennis over deze zeldzame trekvissoort te vergroten. Niet alleen door voorlichting over de Europese steur bij het grote publiek, maar ook door de samenwerking en het contact met de sport- en beroepsvisserij. Zo is er een registratiesysteem ingericht voor steurmeldingen en komen volledige vangstmeldingen (inclusief foto) in aanmerking voor een beloning.
De intensieve communicatie heeft effect, want inmiddels zijn er al zeven steuren gemeld, veelal door beroepsvissers. In september werd zelfs een steur gemeld in de monding van de Westerschelde. Het dier was dus niet afkomstig van de uitzettingen in de Rijn, maar werd oorspronkelijk vrijgelaten in de Stör, een zijrivier van de Duitse Elbe. De vangst van deze steur in het estuarium van de Westerschelde lijkt er op te wijzen dat de steur het prima doet in de Nederlandse kustzone.
Sinds het begin van Steuren in Nederland is ook Diergaarde Blijdorp in Rotterdam betrokken. In het Oceanium van de dierentuin bevindt zich een Europese steur. Door het laten zien van dit indrukwekkende zeldzame dier dat zich normaliter vooral diep in rivieren en zeeën bevindt, proberen we bezoekers van Blijdorp bewust te maken van de bijzonderheid en waarde van deze inheemse trekvis.
Dwaalfilm.eu: De steur en het Haringvliet
Steuren in Nederland blijft zich inzetten voor het herstel van het hele Rijnsysteem met open trekverbindingen en natuurlijke overgangen tussen het zoete water van de rivier en het zoute water van de zee. Zo wordt niet alleen gewerkt aan nieuwe uitzettingen van jonge steuren, maar wordt met steun van de Nationale Postcode Loterij ook gewerkt aan een kweekcentrum langs de Rijn waar steurenlarfjes kunnen worden opgekweekt tot jonge steuren. Verder werkt ARK – in een coalitie met vijf andere organisaties – aan herstel van het getijdenlandschap in het Haringvliet. Pal onder Rotterdam, wordt op de grens van rivier en zee een uniek natuurgebied en toeristische trekpleister ontwikkeld, waar iconen als de zeearend, bruinvis, witsnuitdolfijn en de steur, zich kunnen vestigen. Misschien wel vanzelf…
