25 jaar ARK: Nieuw Rotterdams Peil
‘Geen woorden maar daden’ is een gevleugelde uitspraak in het Rotterdamse, wat niet wegneemt dat ook dit deel van de delta zich kenmerkt als een sedimentatiegebied van plannen, rapporten, visies en mooie voornemens. Toch was Rotterdam wel degelijk de eerste grote stad die concreet aan de slag wilde gaan met een meer integrale aanpak van stad- en natuurontwikkeling. ARK heeft er inmiddels een 10-tal voorbeeldprojecten gerealiseerd.
In de visie ‘Meegroeien met de Zee’ (1996) schrijven bureau Stroming en ARK voor het Wereld Natuur Fonds een nieuwe relatie tussen stad en natuur uit. Een aantal grootstedelijke vraagstukken rond delfstoffen en drinkwaterwinning, waterberging, recreatie en hoogwaardig wonen laat zich uitstekend combineren met de ontwikkeling van veerkrachtige, waterrijke natuurgebieden. Zorgvuldig uitgevoerd komt dit bovendien de identiteit van de verschillende steden ten goede. Rotterdam zal hierdoor meer in het estuarium, Den Haag meer in de duinen en Amsterdam meer in waterland komen te liggen. Rotterdam is de eerste stad die de uitdaging aangaat. Juist daar, waar het woord ‘natuur’ zelden klonk, wordt ‘Meegroeien met de Zee’ omarmd.
Dwaalfilm.eu: Landtong Rozenburg
Al in 1997 verschijnt een nadere uitwerking voor de Rotterdamse regio. Het rapport ‘Nieuw Rotterdams Peil’ verschaft het raamwerk, waarmee ARK aan de slag gaat. Met het gemeentelijk havenbedrijf wordt een bijna 100 ha groot natuurontwikkelingsgebied op Landtong Rozenburg gerealiseerd. Het wordt een natuurparadijsje tegen het bizarre decor van tankers en overslaghavens. Duizenden stadskinderen beleven hier hun eerste natuuravontuur tussen de grote grazers. Hooglanders en koniks grazen subtiele mozaïeken in het gebied, waarvan 100-den plant- en diersoorten profiteren, tot en met de zeldzame bijenorchis. Wind, water en vogels brengen zaden en bessen van 10-tallen boom- en struiksoorten, waardoor zich spontaan een gevarieerd bos vormt. Die bosontwikkeling biedt ons de gelegenheid om een alternatieve vorm van natuurcompensatie aan te bieden aan overheidsinstanties in de regio. Tot dat moment worden bijvoorbeeld wegverbredingen gecompenseerd met dure aanplant van bomen. Landtong Rozenburg laat echter zien dat het beschikbare geld beter besteed kan worden aan het creëren van ruimte voor spontane bosontwikkeling. Het resultaat is veel rijker en gevarieerder dan in een aangeplant bos.
Dwaalfilm.eu: Eiland van Brienenoord
Elders in Rotterdam gaan we met het herstel van getijdengeulen aan de slag. Eerst op het Eiland van Brienenoord, recht onder de Van Brienenoordbrug. Kinderen uit Feyenoord en IJsselmonde ontdekken dat er op een steenworp afstand van hun woonwijk, een heus spannend eiland ligt, compleet met strandjes, eb en vloed, een wilgenjungle en wilde runderen. Hun toekomstige docenten op de PABO’s krijgen een speciale opleiding om zelf in de toekomst veldonderwijs te kunnen geven. Later volgt de aanleg van een tweede getijdengeul, in het Visserijgriend bij Hoogvliet, als sluitstuk in een langjarige samenwerking met de deelgemeente.
In Hoogvliet is dan inmiddels ook al een begrazingsgebied langs de Oude Maas gerealiseerd, een boardwalk in de getijdenzone en een natuurspeelplaats (de Ruige Plaat) op de overgang van stad en nieuwe natuur. Bij de gelijktijdige modernisering van dit stadsdeel wordt volop gebruik gemaakt van keramische producten. Drijvende kracht achter dit alles is portefeuillehoudster Jacqueline Cornelissen van de deelgemeente. Andere deelgemeenten nemen er een voorbeeld aan, waardoor ARK bijvoorbeeld enkele jaren later ook in Hoek van Holland met een uitgebreid voorlichtings- en educatieprogramma aan de slag kan gaan.
Klimaatbuffer IJsselmonde
De activiteiten in Hoogvliet krijgen een vervolg als we ons op IJsselmonde, het grote eiland waarop Hoogvliet ligt, gaan bezighouden met de stedelijke waterhuishouding. Cruciaal voor een duurzaam waterbeheer in deze stedelijke regio is immers het zuinig omgaan met het schaarse zoete (regen)water. Dit vormt de aanleiding voor ARK’s betrokkenheid bij de realisatie van een natuurlijke klimaatbuffer in de stadsrand bij Barendrecht.
Tot zover liggen de meeste voorbeeldprojecten in de directe nabijheid van de grote stad. Ook in de Broekpolder bij Vlaardingen of de Staart bij Oud-Beijerland, ligt de stad letterlijk om de hoek. ‘Nieuw Rotterdams Peil’ gaat echter ook over de contramal van stedelijke natuurontwikkeling langs Oude Maas en Nieuwe Waterweg. Op nog geen 20 km naar het zuiden ligt namelijk die andere grote zeearm, het Haringvliet. Tussen Biesbosch en Voordelta kan zich hier natuur van een totaal andere orde ontwikkelen, met dolfijnen, steuren, elanden en zeearenden. Met een uurtje fietsen bereikbaar vanuit hartje Rotterdam. Het vooruitzicht dat straks miljoenen mensen dat spektakel dichtbij huis kunnen beleven is een belangrijke drijfveer voor ons toekomstige werk in de regio Rotterdam.