25 jaar ARK: Meegroeien met de Zee
Het zijn opwindende tijden als in 1996 de visie ‘Meegroeien met de Zee, naar een veerkrachtige kustzone’ van ARK en Stroming het daglicht ziet. Het bruist dan in Nederland van de nieuwe ideeën op het raakvlak van natuur- en waterbeheer. Wilde plannen voor een natuurlijker IJsselmeer, brakwaterzones en een gekerfde kust buitelen over elkaar heen. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat wil ermee aan de slag en wel in de nieuwe Kustnota en de Vierde Nota Waterhuishouding. Het ministerie zoekt steun voor die aanpak in de samenleving en ziet het Wereld Natuur Fonds (WNF) als een ideale bondgenoot.
Met ‘Levende Rivieren’ had het WNF aangetoond mee te willen denken met een moderne, veerkrachtige inrichting van Nederlands natte infrastructuur. Zo kwam het dat ARK en Stroming, die aan de basis stonden van Levende Rivieren (zie blog Gelderse Poort), door het WNF gevraagd werden om ook een samenhangende visie voor de Nederlandse kust te ontwikkelen. Samenwerking werd gezocht met het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU in Amsterdam, vanwege hun specialisatie op het gebied van klimaatvraagstukken. Vanuit het ministerie nam het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ) deel aan het consortium. Een schoolvoorbeeld van een integrale aanpak, die in de jaren ‘90 veel goeds heeft gebracht en in latere jaren - ten onrechte - onder bezuinigingsdruk wat naar de achtergrond is verdwenen. Moderne plannen als de Zandmotor, Marker Wadden en Natuurlijke klimaatbuffers vinden hun oorsprong in het gedachtegoed van Meegroeien met de Zee.
In het voorwoord dat Ed Nijpels schrijft bij de studie, wordt de hoofdzaak pathetisch samengevat: “de immense vruchtbare delta is de basis van onze economie, maar heeft ook ruimte nodig om zichzelf te onderhouden; om haar eigen sediment- en waterhuishouding op peil te houden” en: “door meer ruimte te geven aan deltavorming, geven we uiteindelijk onszelf meer ruimte”. Het klinkt misschien paradoxaal, maar het is de intensivering van de landbouw, die het mogelijk maakt om elders juist ruimte te creëren voor een duurzaam water- en natuurbeheer. Waardoor we ons kunnen ontworstelen aan de vicieuze cirkel van ontwatering en bodemdaling.
Wervende vergezichten, dat is het domein van Stroming. Realisatie in voorbeeldprojecten: daarvoor is ARK in het leven geroepen. Deels door dezelfde mensen. Uitwerkingen van ‘Meegroeien met de Zee’ komen er in het hele land: van de rivieren tot aan de waddenkust en van het Eiland van Brienenoord tot in de Lettelberterpetten bij Groningen. Maar niet alle ideeën vinden ingang. Zo lijkt de Hondsbossche Zeewering nu toch naar buiten toe te worden versterkt, terwijl ‘Meegroeien met de Zee’ hier juist pleit voor een landinwaartse beweging. Sommige aannames in het rapport blijken achteraf zelfs onjuist, zoals het idee dat het verwijderen van zomerkades langs de rivieren zal leiden tot meer sedimenttransport naar de delta. Maar in grote lijnen staan de conclusies nog recht overeind.
Met mensen als Pier Vellinga (IVM), Joost de Ruig (RIKZ) en Luitzen Bijlsma (VenW) in het team is het een feest om te sparren en er wordt in de visie volop gespeeld met taal. ‘Open armen’ als het gaat om de Zeeuwse Delta en voor de laagveengebieden word een nieuw perspectief geschetst: ‘Het land van de rijzende zomp’. ‘Nieuw Rotterdams Peil’ is een knipoog vanuit de dynamische havenstad, naar het hautaine broertje in het noorden. ‘Bergen onder Nul’ geeft aan dat er heel wat water kan worden opgeslagen in de diepste polders en de uitspraak van Nijpels dat ‘we ons met alleen techniek naar Atlantis pompen’, mag er ook wezen.
Meegroeien Met De Zee 1996
De presentatie vindt uiteindelijk plaats in Amsterdam, met een enthousiaste minister Jorritsma. De visie wordt ingeluid met een filmpje van Rombus waarbij uiteindelijk een trompettist met zijn ‘Meegroeien met de Zee’- partituur vanuit de film de zaal in stapt. Bijna 20 jaar later komt het tempo van het filmpje wat traag over, maar de boodschap is nog steeds volkomen actueel. Dat het jaartal van publicatie in het rapport ontbreekt, onderstreept alleen maar dat het hier een tijdloos document betreft.