25 jaar ARK: Klimaatbuffers
Gedurende de jaren '90 werden politici wereldwijd zich steeds meer bewust dat klimaatverandering ernstige gevolgen kan hebben voor mens en milieu. Klimaatverandering werd een populair onderwerp bij onder andere bedrijven, de wetenschap en de politiek.
Naar aanleiding van deze ontwikkelingen riep de Nationale Postcode Loterij in 2006 de HIER-campagne in het leven, een gezamenlijke klimaatcampagne van de toen ruim 40 benificiënten van de Loterij. En riep ze haar beneficienten, waaronder ook ARK, op om coalities te vormen en gezamenlijk slimme plannen in te dienen met betrekking tot klimaatverandering. De natuurorganisaties sloegen de handen ineen tot een coalitie die uiteindelijk de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers is gaan heten. Anno 2015 is die uitgegroeid tot een samenwerking van acht grote natuurorganisaties. Het doel van de Coalitie is om aan de hand van voorbeeldprojecten te laten zien hoe natuurlijke processen helpen om mee te groeien met klimaatverandering.
Na de financiële impuls van de Nationale Postcode Loterij heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu tot tweemaal toe cofinanciering gegeven voor in totaal 30 voorbeeldklimaatbuffers. Deze projecten liggen verspreid over Nederland: in de Waddenzee, op de hoge zandgronden, langs rivieren, in het heuvellandschap, in en om het IJsselmeer en langs de kust.
ARK heeft zowel nationaal als internationaal klimaatbuffers ontwikkeld. In Letland begonnen we met hermeandering van de rivier de Dviete over 2,4 kilometer. Hierdoor krijgen de omringende graslanden weer hun sponswerking terug, zodat in droger tijden voldoende water aanwezig blijft. Dankzij dit project zijn ook de natuurorganisaties in Letland zich bewust van de mogelijkheden die natuurlijke processen ons kunnen bieden.
In het Weerterbos is de sponswerking hersteld door moerasontwikkeling. Om dit te bereiken is een deel van het huidige bos omgevormd tot meer natuurlijk bos en zijn ontwateringsloten afgedamd. Dit draagt bij aan droge voeten van de inwoners van bijvoorbeeld Eindhoven en Den Bosch.
Natuurlijke klimaatbuffers in Nederland
Met de Haagse cofinanciering kon ARK nog drie klimaatbuffers ontwikkelen. In het Kempen~Broek bijvoorbeeld, waar vrijwillige kavelruil en een integrale, gebiedsgerichte aanpak de natuurlijke werking van doorstroommoerassen verbeterde, zodat er minder wateroverlast optreedt. Klimaatbuffer IJsselmonde ten zuiden van Rotterdam vangt regenwater op en levert het weer af in droger tijden. Zo verminderen we de afhankelijkheid van verziltende rivieren rond IJsselmonde. In de uiterwaarden van Beuningen is het begin van een nevengeul gegraven die de waterstand op de Waal kan helpen verlagen. In alle gevallen leverden de ingrepen rijke, nieuwe natuur op, waar mensen van harte welkom zijn om er te genieten.
Het waardevolle van klimaatbuffers is dat de natuurontwikkeling altijd hand in hand gaat met verbeteringen van bijvoorbeeld leefbaarheid, recreatie, waterveiligheid en cultuurhistorie. Dat noemen we ‘meekoppelen’ en zorgt in de praktijk voor draagvlak onder stakeholders, gedeelde visies en bestuurlijke steun. Met de realisatie van klimaatbuffers laten we zien dat natuurlijke processen een mooie en vaak goedkopere oplossing bieden voor waterveiligheid.
Nederlanders zijn wereldwijd specialisten op het gebied van waterbeheer. Elke centimeter water in onze rivieren wordt gevolgd door computers en gestuurd door sluizen, kleppen en pompen. Natuurlijke processen zijn dan een onzekerder factor. Ons project Beuningen bleek onwenselijke effecten te hebben op de waterstand van de Waal en daardoor werd de lange nevengeul die in eerste instantie gepland was, niet in zijn geheel uitgevoerd. Nieuwe rekenmodellen lieten zien dat de bijdrage van de geul aan waterstandsverlaging, ineens veel lager uitviel dan gedacht. Een tegenvaller, die hoort bij pionierend werken in een sector waar kennisontwikkeling hard gaat.
Gelukkig is de Coalitie groot geworden door nauwe samenwerking met partners die voor natuurorganisaties niet altijd voor de hand liggen. Golfterreinen, of jachthavens bijvoorbeeld. Het delen van kennis, geld en energie komt daarmee een stapje dichterbij en kan ook in de toekomst mooie projecten opleveren. Het programma Natuurlijke Klimaatbuffers is medio 2014 afgerond maar omdat klimaatbuffers een containerbegrip is geworden, zien we dat er voortdurend projecten worden opgestart die voldoen aan de beschrijving. Dus wordt Nederland steeds een beetje mooier.
