BLOG: Dieren met zenders
20-11-2018|DOOR
Ik loop stage bij ARK voor mijn masteropleiding Forest and Nature conservation aan de universiteit van Wageningen. Ik voer zenderonderzoek uit op de Maashorst en daar wil ik jullie graag iets over vertellen. Tijdens mijn bachelor heb ik in een park in Afrika gezenderde zebra’s elke dag met de fiets opgespoord om ze in de gaten te houden. Mijn interesse voor het werken met zenders was toen gewekt. Ik ben er tijdens mijn masteropleiding en thesis achter gekomen dat ik het ook erg leuk vind om met GIS te werken en daarbij ook een connectie te maken met ecologie. GIS staat voor Geografische Informatie Systemen en is een verzamelterm voor allerlei systemen die informatie van en/of over geografische objecten bevatten.
Op de Maashorst lopen drie dieren rond met een zender: één wisent, één Exmoor pony en één tauros. De zenders geven niet alleen elk uur een GPS locatie door, maar zijn ook uitgerust met een accelerometer. Ik heb de gegevens van deze zenders van ongeveer twee jaar geanalyseerd. Niet exact twee jaar, want soms gaat de zender kapot, zijn de batterijen leeg of valt de halsband af. In het geval van de wisenten werd de zender een keer binnen een paar dagen al compleet vernield. Andere studenten hebben veel gedrag- en habitatonderzoek gedaan bij de grazers op de Maashorst Dat gebeurde vooral overdag. Het leuke aan het onderzoeken van beweging door middel van zenders is dat je de dieren altijd kunt volgen, ook midden in de nacht. Hierdoor kun je een totaalplaatje krijgen van het habitatgebruik en de habitatbehoefte van de verschillende soorten.
Dit kan vervolgens erg belangrijk zijn bij het uitzetten van grote grazers in nieuwe natuurgebieden, zodat in ieder geval in de meeste habitatbehoeften kan worden voorzien. Naast het habitatgebruik heb ik ook de activiteitenpatronen onderzocht. Als eerste heb ik twee habitatkaarten gemaakt, één voor het schooljaar 2016-2017 en één voor 2017-2018. Dit heb ik gedaan omdat er veel veranderingen op de Maashorst plaatsvinden en dat het gebied duidelijk ruiger en wilder wordt. Deze kaarten heb ik gemaakt met de programma’s ArcGIS en QGIS (een gratis variant van ArcGIS). Daarna heb ik de zendergegevens geanalyseerd met R. R is een gratis programma waarmee je bijna alle denkbare analyses zou kunnen doen. Het enige wat je ervoor moet doen is de taal leren, aangezien alles wel zelf gecodeerd moet worden. Het puzzelen met deze taal en alle stricte ‘grammatica’ regels van R is waar ik mij voornamelijk mee bezig heb gehouden tijdens mijn stage. Iets wat ik zelf erg leuk vind om te doen en waar ik veel van heb geleerd. Van het lezen van de bestanden tot het opslaan van grafieken en afbeeldingen, voor alles heb ik honderden, misschien wel duizenden regels aan code geschreven (en minimaal de helft daarvan ook weer geschrapt) om aan mijn resultaten te komen.
Mijn resultaten zijn een goede aanvulling op de voorgaande onderzoeken. Eén van de duidelijkste resultaten is dat alle drie de grazers heel veel in een eikenhabitat te vinden waren. Zowel langs voormalige wegen (met eikenlanen) als in de eikenbossen zelf waren de drie soorten vaak te vinden. Het was een heel goed mastjaar en bij de introductie van de dieren lagen de eikels van het voorgaande jaar nog op de grond. Hierdoor is vooral tijdens de wintermaanden een enorme voorkeur voor eik te zien. In de zomermaanden wordt meer voorkeur voor gras en water gegeven. Met behulp van de bewegingssensoren uit de accelerometer heb ik ook een actogram gemaakt. Een actogram is een grafiek die de mate van activiteit weergeeft, met alle dagen van het jaar op de verticale as en alle uren van de dag op de horizontale as. Elk uur van elke dag wordt weergegeven als een hokje, die wordt ingekleurd aan de hand van de mate van activiteit. De eventuele verschillen in activiteitenpatronen worden op deze manier zichtbaar. Zo bewegen de Exmoor pony’s dag en nacht en bewegen de taurossen voornamelijk overdag met pieken tijdens de schemering. De wisenten bewegen ook het meest overdag, hoewel er in de lange winternachten er patronen te zien zijn van drie of zelfs vier verschillende activiteitenpieken, waarvan twee 's nachts en twee in de schemering.
Al met al was dit een geweldige kans om bij ARK en natuurgebied de Maashorst zenderonderzoek in Nederland te doen en van alles te leren over wat er allemaal bij een dergelijk project komt kijken. Ook heb ik veel geleerd van ARK als organisatie en het vrijwilligersnetwerk rondom de Maashorst. Wat een super leuke ervaring was het om op deze manier mijn bijdrage te leveren aan dit project en aan de verwildering van de natuur!
Erik van Hoffen
Masterstudent Forest and Nature conservation, Wageningen Universiteit