Wouter Helmer wint Groeneveldprijs
18-09-2015|DOOR
De Groeneveldprijs is dit jaar uitgereikt aan ARK oprichter Wouter Helmer. ARK Natuurontwikkeling is trots dat Wouter deze prestigieuze prijs ontvangt. Het juryrapport noemt Wouter Helmer een grondlegger van de moderne ecologie, een briljant en verbindend denker en een goed communicator. De prijs werd uitgereikt op 18 september op Kasteel Groeneveld in Baarn. Aan de prijs is een bedrag van 5.000 euro verbonden.
Na de prijsuitreiking heeft Wouter Helmer de Groeneveldlezing voorgedragen. Deze is hier online te lezen, of download de Groeneveldlezing Sami c'est moi?
Sinds 2000 wordt de Groeneveldprijs uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich bijzonder heeft ingezet voor het debat over de groene ruimte en die daarbij een afwijkend, kritisch geluid laat horen.
De jury van de Groeneveldprijs schrijft het volgende over Wouter Helmer:
"Wouter Helmer is vooral bekend van ARK Natuurontwikkeling, de herinrichting van de Ooijpolder, de ontwikkeling van Kempen~Broek in Limburg en als initiator van Rewilding Europe. Door zijn initiatief worden door Free Nature, ontstaan uit ARK, meer dan 1.000 grote grazers ingezet in 28 natuurgebieden van de Zeeuwse duinen tot aan de Limburgse Grensmaas.
Moderne ecologie
Wouter Helmer begrijpt het dynamische beeld van complexe ecosystemen en herkent welke natuurlijke processen zich daarin afspelen en welke veranderingen daardoor mogelijk zijn. Door systemen met hun wetmatigheden en grenzen te doorzien, en steeds van de natuur zelf in plaats van de wetenschap erover, uit te gaan, spoort hij nieuwe mogelijkheden op. Door de manier waarop hij zijn inzichten deelt en toegankelijk maakt voor een groot publiek, waaronder veel vakcollega’s, tilt hij het vak naar een hoger niveau en enthousiasmeert hij mensen.
Dat Helmer al veel van zijn verrassende inzichten heeft kunnen realiseren houdt verband met het feit dat hij uiteenlopende scenario’s van verandering heeft uitgedacht en daarover helder communiceert. Helmer is wars van prikkeldraad en bordjes met “verboden toegang”. Zijn droom is natuur te laten ontstaan die oases worden waarin het begrip “vertrouwen” centraal staat. Vertrouwen in de natuur zelf, die als de mens niet steeds ingrijpt verrassende resultaten laat zien.
Die visie wordt zichtbaar gemaakt in de vele natuurgebieden waarin het beheer van Free Nature met grote grazers als de Schotse hooglanders, galloways en koniks een verassend gedifferentieerde natuurontwikkeling tot gevolg heeft.
Communicatie over resultaten
Helmer beschouwd communicatie als de sleutel om grondeigenaren mee te krijgen met het idee. Vandaar dat hij veel overlegt met boeren en andere bewoners van het gebied en met bestuurders van overheid en waterschappen. Mijlpalen worden gezamenlijk gevierd.
Doordat Helmer op basis van wederzijds vertrouwen werkt, met inzichtelijke ecologie, sterke communicatie en resultaten in het veld, kan hij zijn omgeving laten zien dat zijn inzichten “kloppen” en dat de beloften die hij doet, snel tot resultaat leiden. Voorbeelden daarvan zijn onder meer de ontstane soortenrijkdom in de Ooijpolder (onderdeel van wat nu bekend staat als Gelderse Poort) en de succesvolle kavelruil in het Kempen~Broek. De Gelderse Poort beslaat inmiddels meer dan 3.000 hectare, waar prikkeldraad is verdwenen, nevengeulen van de rivier zijn gegraven, en waar zich op het zand dat de rivier afzet zeldzame pioniersoorten hebben gevestigd.
Dubbele doorbraak
Het succes van Wouter Helmer is terug te leiden op zijn vernieuwend denken als ecoloog en zijn inzicht hoe het “maatschappelijk werkt”. Hij boort voortdurend contacten aan en realiseert zich terdege wat veranderingen voor elke doelgroep inhouden en hoe hij met deze mensen in contact kan treden. Met de door Helmer opgerichte ARK Natuurontwikkeling (samen met Willem Overmars en Gerard Litjens) kunnen voorbeeldprojecten worden beheerd. Dubbele doorbraak wil zeggen én ecologisch én maatschappelijk grensverleggend.
In een “crisis” kansen zien
Als in 1993 en 1995 Nederland met extreem hoog water te kampen krijgt, moeten ruim 150.000 mensen geëvacueerd worden. Het is duidelijk dat bij de bestaande rivierbeddingen en uiterwaarden de dijken niet bestand zijn tegen toekomstig rivier geweld. Rijkswaterstaat gaat over tot het graven van nevengeulen in de uiterwaarden om zo de rivieren meer ruimte te bieden. De uitvoering hiervan sluit wonderwel aan bij het plan dat Helmer in 1992 in opdracht van het Wereld Natuur Fonds schrijft (“Levende Rivieren)” en waarin hij voorstelt de kleiwinindustrie in te zetten om oude riviergeulen in de uiterwaarden vrij te graven. Reliëfvolgend ontkleien noemt Helmer dit. Zo wordt gratis natuur hersteld, terwijl de opbrengst van de klei voor natuurherstel kan worden gebruikt. Helmer betrekt veel burgers en bedrijven bij zijn plannen, hij ontwikkelt daarmee draagvlak en krijgt daardoor ook veel projecten gefinancierd.
Over de grenzen
In 2010 richt Helmer met steun van het Wereld Natuur Fonds “Rewilding Europe” op met als doel vóór 2022 één miljoen ha verlaten agrarische gebied in Europa te ontwikkelen tot wildernis van internationale allure. Deze “verlaten” gebieden worden algemeen als probleemgebieden ervaren. Helmer ziet hier kansen hand in hand gaan voor natuur en voor economische ontwikkeling. Door op grote schaal ruimte te geven aan natuurlijke processen ontstaan er verrassende wildernisgebieden die kunnen gaan concurreren met de wildparken in Afrika en Amerika. Hierdoor zullen toeristen Europese natuur kunnen gaan ervaren zoals nooit tevoren, en een geldstroom op gang brengen voor bewoners. In feite is Rewilding Europe een vervolg op de projecten die Helmer in Nederland opzette, maar dan in het groot. Er zijn inmiddels acht rewilding projecten in Europa en elk gebied heeft inmiddels toegewijde natuurliefhebbers die als ambassadeur fungeren.
De gerealiseerde successen, de ideevorming en de aanpak met draagvlak en het feit dat Wouter Helmer droomt en doet met durf zijn voor de jury van de Groeneveldprijs 2015 reden om Wouter Helmer en zijn werk met deze prijs te eren."
Winnaars Groeneveldprijs
2000 Geert Mak, schrijver en journalist
2001 Koos van Zomeren, schrijver
2002 Helen Mayer Harrison en Newton Harrison, Amerikaans kunstenaarsechtpaar
2003 Matthijs Schouten, hoogleraar ecologie in Ierland en Nederland
2004 Jared Diamond, hoogleraar geografie UCLA en o.a. winnaar Pullitzerprijs voor zijn boek Guns, Germa and Steel
2005 Willem Overmars, landschapsarchitect
2006 Frans van der Hoff, priester-arbeider in Zuid-Mexico, oprichter Max Havelaar
2007 Bennie Jolink, oprichter en zanger Achterhoeks rockgroep Normaal
2008 Louise Fresco, landbouwkundige en hoogleraar duurzame ontwikkeling Universiteit van Amsterdam
2009 Auke van der Woud, hoogleraar Architectuur- en Stedenbouwgeschiedenis
2010 Willem van Toorn, schrijver en dichter
2011 John Berger, English art critic, novelist, painter and author
2012 Tracy Metz, journalist en schrijver
2013/14 de Groene redactie van dagblad Trouw
Stichting Groeneveld
De stichting Kasteel Groeneveld heeft als private stichting, vanuit het besef dat de waarde van de groene ruimte vraagt om een continue aandacht, in de afgelopen jaren meerdere inhoudelijke activiteiten op Kasteel Groeneveld mede mogelijk gemaakt, waaronder de Groeneveldprijs en lezing.
Het Stichtingsbestuur: Hans Achterhuis, Guus Borger, Liesbeth ten Houten, Jaap Kuper, Henk Lugtmeijer, Rob Mooren, Mathijs Schouten, Dirk Sijmons, Wim van Gelder.