Europese bizon
Ooit kwamen wisenten, de Europese bizon, in grote delen van Europa voor. De dieren leefden van het zuiden van Zweden tot het noorden van Spanje, en van Nederland tot de Kaukasus en verder naar het oosten tot diep in Rusland. Vondsten van botten uit het begin van het Holoceen, zo’n tienduizend jaar geleden, zijn bekend uit Zweden, Denemarken, Duitsland, België en het Nederlandse deel van de Noordzee. De Noordzee lag toen droog en de wisenten graasden er op de Doggersbank in een landschap met bossteppes.
In grote delen van Europa verdween de wisent ergens in de afgelopen 6 eeuwen. De laatste kuddes overleefden in Oost-Europa. In 1919 stierven de laatste wisenten in het Poolse Bialowieza en in 1927 in de Kaukasus. In gevangenschap bleven er slechts 54 dieren over. Sindsdien wordt gewerkt aan de terugkeer van de wisent in de Europese natuur. Vooral in Oost-Europa leven weer wisenten in het wild. De wereldpopulatie bestaat nu uit meer dan 5.500 wisenten, waarvan er ongeveer 3.500 in het wild, of semi-wild leven. De wisent is nog steeds een bedreigde diersoort en projecten in Nederland zijn daarom niet alleen goed voor de natuur, maar ook om de wisent uit de gevarenzone te helpen.
Bewoners van halfopen bos
Wisenten zijn bewoners van halfopen bossen. Dat blijkt uit onderzoek in het Kraansvlak en elders in Europa, maar ook uit archeologisch onderzoek. Wisenten, wilde runderen, herten en wilde paarden kwamen samen voor, en gebruikten ieder op hun eigen manier het landschap. De wisent is dus geen bewoner van gesloten bossen, maar van het halfopen bos dat rijk is aan ontelbare planten en dieren. Samen met andere grazers zorgden wisenten voor geleidelijke overgangen van bossen en bosjes naar struiken en struwelen en naar graslanden. De permanente graasdruk van al deze grazers onderdrukt snelgroeiende soorten als grassen, struiken en bomen en laat soorten met dorens, stekels en antivraatstoffen, zoals doornstruiken en bloemen profiteren. Veel soorten zijn aangepast aan deze interactie tussen grazers en landschap.
MINI-EHS
Dat wisenten ook nu nog een belangrijke rol in de natuur vervullen blijkt onder andere uit onderzoek aan de wildlevende kudde wisenten in het Kraansvlak. De dieren grazen en snoeien niet alleen, ook op andere manieren hebben ze effect op het landschap. De mest van de dieren komt in geconcentreerde hopen naar buiten, waardoor hele kleine verschillen in voedselrijkdom ontstaan. Door betreding, schuren en het nemen van zandbaden maken wisenten kleine open plekken waar weer andere soorten van profiteren.
Wisenten schuren hun vacht aan bomen, waardoor die op den duur wegrotten en er een open plek in het bos ontstaat. Wisenten nemen ook graag een zandbad en maken dan flinke, ondiepe zandkuilen. Worden deze niet meer gebruikt, dan wordt het een eldorado voor pionierplanten, hagedissen, kevers, graafbijen en -wespen en andere insecten. Bovendien worden favoriete zandbadplekken verbonden door wissels, de looppaden van de wisent. Als een soort mini-EHS verbindt dit netwerk van paadjes met kort gras of kale grond de geschikte leefgebieden in de duinen van het Kraansvlak.
Wisenten maken in de natuur flinke afstanden en planten hebben een listige manier om daarvan te profiteren. Veel zaden hebben weerhaakjes en blijven aan de vacht van langslopende grazers hangen om soms weken later en kilometers verder er weer af te vallen. Vooral handig als je ook graag een kaal stukje grond hebt om in te kiemen. De pootafdrukken van de wisenten zorgen daar wel voor.
Wisentkoeien wegen 340 tot 540 kg, stieren tot wel 840 kg. Het zijn herkauwers die gras, kruiden, knoppen, blaadjes, twijgen en bast eten. Net als paarden kunnen ze goed overweg met droog en voedselarm gras. Ze schillen meer bomen en struiken dan alle andere planteneters. Hierdoor maken ze meer openheid in een volwassen bos. Als loofhout niet beschikbaar is worden ook jonge loten van dennen gegeten, iets waartoe rund en paard nauwelijks in staat zijn. Desondanks zijn het fijnproevers die er niet voor terugdeinzen om dwars door een doornstruweel te lopen om bij een smakelijk hapje te komen. Doornstruweel, met sleedoorn, meidoorn en zelfs christusdoorn, wordt door wisenten ook gesnoeid, waardoor het compact wordt en het maar langzaam uitbreidt.
Wisenten zien in de Nederlandse natuur
In vier gebieden leven nu wisenten in de Nederlandse natuur. In deze gebieden zijn verschillende mogelijkheden om wisenten te zien. Bekijk voor de mogelijkheden de pagina's van deze projecten:
Sinds 2007 leeft er een kudde wisenten in het Kraansvlak
Sinds 2016 leeft er een kudde wisenten in de Maashorst
Sinds 2016 leeft er een kudde wisenten op de Veluwe.
Sinds 2020 leeft er een kudde wisenten op De Slikken van de Heen.
GRATIS ZOEKKAART
De tekening van ‘De wisent en zijn sleutelrol in de natuur’ is gratis te bestellen in onze webwinkel en kan bijvoorbeeld gebruikt worden tijdens een bezoek aan het Kraansvlak, Maashorst of Veluwe.
