Letse begrazingsgebieden

27-01-2014

Op 20 januari 2014 werd in Letland het 30e natuurgebied door ARK Natuurontwikkeling van een kudde grazers voorzien. Acht konikpaarden verhuisden naar de gronden van de familie Lazdiņš in het gebied Dambīši. Een mooie mijlpaal en een reden om terug te blikken!

Het is al bijna 15 jaar geleden dat de eerste 18 koniks uit het Nederlandse rivierengebied voet zetten op Letse bodem. In samenwerking met het Wereld Natuur Fonds werd toen het eerste experiment met natuurlijke begrazing in Natuurpark Pape in het zuidwesten van Letland gestart. De Letse natuur was toen voor ARK een nog vrijwel onbekend avontuur. Dat wilde paarden en runderen hier thuis horen is een historisch gegeven. Maar waren de huidige koniks en verwilderde runderen nog steeds opgewassen tegen de veel extremere winters en tegen predatie door wolven? Begrazing in Natuurpark Pape bewees dat de koniks nog steeds opgewassen waren tegen de ontberingen in de Letse natuur, maar ook dat het proces van natuurlijke begrazing hier veel oplevert.

Destijds ontving Letland de kuddes koniks al met open armen. Het concept van natuurlijke begrazing werd door de Letten als volkomen logisch gezien. Letse volksvertellingen en liederen vertellen hier nog steeds over grijze wilde paarden, vaak worden ze als Gods paarden aangeduid. En verhalen over wisenten kom je soms zelfs nog in de familie tegen: ”Overgrootmoeder heeft ze nog gezien toen ze de koeien in het bos hoede!” Dieren als eland, edelhert maar ook wolf, lynx en zelfs beer kun je nu nog steeds in de Letse natuur tegenkomen.

Letland was klaar voor natuurlijke begrazing en dat bleek ook uit de concrete vraag van organisaties en grondbezitters naar kuddes grote grazers. In 2002 organiseerde ARK om die reden opnieuw een transport van 22 koniks. De paarden werden nu in veel noordelijker gelegen gebieden losgelaten. De winters zijn hier extremer; niet alleen kouder, maar ook met veel meer sneeuw. Het werd wederom een succes. Het concept bleek te werken en niet alleen als natuurlijk proces maar ook als toeristentrekker en dus een nieuwe bron van inkomsten.

Het concept van natuurlijke begrazing in combinatie met ecotoerisme werd door de Nationale Postcode Loterij met een extra bijdrage beloond en in 2005 kon zo het project Letlands van start gaan. Bijna een miljoen euro werd toegekend om projecten met natuurlijke begrazing in combinatie met ecotoerisme in Letland te kunnen starten. Dankzij de Postcode Loterij kon onder andere een tiental kuddetransporten worden georganiseerd. Nederlandse koniks en runderen verhuisden naar nieuwe Letse natuurgebieden. In totaal zijn er nu 219 koniks en 108 runderen van Nederlandse naar Letse natuurgebieden vervoerd. Die kuddes lopen inmiddels op een oppervlakte van meer dan 5000 hectare en de aantallen dieren zijn gegroeid tot rond de 550 koniks en rond de 300 runderen.

Het grootste aantal begrazingsgebieden zijn, net als het gebied Dambīši, in particuliere handen en rond de 50 hectare groot. De grootste gebieden zijn de natuurparken die het concept hebben omarmd. Zo leven er kuddes in drie natuurparken en in een nationaal park. Verder heeft een groot aantal gebieden de status van Natura 2000 gekregen. In die gevallen werden honderden of zelfs duizenden hectares ingericht voor de grazers.

Verrassende ontwikkelingen kom je overal tegen. Zo komt in de grote gebieden steeds meer natuurlijke predatie voor. Wolven maken onderdeel uit van het dagelijks leven in begrazingsgebieden zoals in Nationaal park Ķemeri. Een veel kleiner, Natura 2000, gebied Vitiņu Pļava bij de stad Liepāja wordt regelmatig bezocht door zeearenden die afkomen op kadavers van winterslachtoffers. En dankzij de begrazing zijn hier grutto’s teruggekeerd als broedvogel en bloeien de bijzondere Primula farinosa, betonie en talloze soorten orchideeën er weer.

Ook de kleine particuliere gebieden kennen grote verassingen. Het gebiedje Laurus, bij Grobiņa in het westen van Letland, blijkt rijk te zijn aan reptielen en amfibieën die profiteren van het begrazingsmozaïek. Hier kun je zomaar een gladde slang of boomkikker tegen komen en groeit hier de zeldzame kleine schorseneer. Dit is maar een greep uit de vele rijkdommen die mede dankzij natuurlijke begrazing nog steeds in de Letse natuur te vinden zijn.

De Letse kuddes zijn allemaal geschonken door het Kuddefonds van ARK. Dit gebeurt onder de voorwaarde dat de ontvanger na verloop van tijd minimaal hetzelfde aantal dieren teruggeeft. Deze worden dan weer aan andere geïnteresseerden aangeboden. Zo werd ook dit 30e natuurgebied Dambīši bevolkt met dieren uit verschillende gebieden waar dankzij natuurlijke aanwas dieren over waren.
Dankzij het Kuddefonds neemt het aantal grote grazers in een steeds grotere reeks aan kleine en grote natuurlijke begrazingsgebieden gestaag toe in het Baltische Landschap!